لیکوپن ( به انگلیسی : Lycopene ) یک ترکیب شیمیایی با شناسه پاب‌کم ۴۴۶۹۲۵ است . که جرم مولی آن 536.873 g/mol می‌باشد . شکل ظاهری این ترکیب ، قرمز جامد است . این ترکیب به فراوانی در گوجه فرنگی و هندوانه نیز یافت می‌شود .
لیکوپن ( Lycopene ) یک کارتنوئید هیدروکربنی و رنگ قرمز است که در گوجه فرنگی و سایر میوه ها و سبزیجات قرمز رنگ مانند هویج ، هندوانه ، گریپ فروت و پاپایا وجود دارد . لیکوپن در بین گیاهان ، جلبک ها و سایر ارگانیسم های فتوسنتز کننده ، یک ماده واسطه برای بیوسنتز بسیاری از کاروتنوئیدها از جمله بتاکاروتن است .
لیکوپن ( Lycopene ) یک تتراترپن متقارن است که از هشت واحد ایزوپرن تشکیل شده است و عضو خانواده ترکیبات کاروتنوئیدی است . از آنجاییکه این ماده کاملاً از کربن و هیدروژن تشکیل شده است می تواند کاروتن محسوب شود . در این ترکیب ۱۱ پیوند دوگانه کنژوگه وجود دارد که مسئول رنگ قرمز این رنگدانه هستند .
از نظر ساختار شیمیایی لیکوپن ( Lycopene ) یک مولکول بلند و مستقیم با ۱۱ پیوند دوگانه است که این سیستم باعث کاهش انرژی مورد نیاز جهت انتقال الکترون به وضعیت های بالاتر از نظر انرژی شده و اجازه می دهد مولکول نور مرئی با طول موج بلندتر را جذب کند . لیکوپن همه طول موج ها به جز طولانی ترین آنها را جذب می کند به همین جهت به رنگ قرمز دیده می شود .
گیاهان و باکتری های فتوسنتز کننده بطور طبیعی لیکوپن ( Lycopene ) تمام ترانس را تولید می کنند . این ترکیب وقتی در معرض نور یا حرارت قرار می گیرد متحمل ایزومریزاسیون به انواع ایزومر سیس می شود که از نظر ساختار شیمیایی نسبت به فرم ترانس خمیده تر هستند.
در خون انسان انواع ایزومر سیس بیش از ۶۰% از کل غلظت لیکوپن ( Lycopene ) را تشکیل می دهد اما اثرات بیولوژیکی هریک از این ایزومرها به تنهایی بررسی نشده است.
لازم به ذکر است که در آب نامحلول است و جذب روده ای آن در حضور چربی و با پخت و پز افزایش می یابد .
بیوسنتز این ترکیب در گیاهان یوکاریوتی و سیانوباکتری های پروکاریوتی مشابه است و آنزیم های مشابهی در این فرآیند دخیل هستند . سنتز این ماده ( Lycopene ) با اسید موالونیک شروع می شود که به دی متیل آلیل پیروفسفات تبدیل می شود .
سپس ماده اخیر با سه مولکول ایزوپنتنیل پیروفسفات متراکم می شود تا ژرانیل ژرانیل پیروفسفات را تشکیل دهد که دو مولکول از این ماده از انتهای دم به هم متصل می شوند و ترکیب ۴۰ کربنه فیتوئن را تشکیل می دهد که طی چندین مرحله به لیکوپن ( Lycopene ) تبدیل می شود .
گوجه فرنگی ، گریپ فروت صورتی رنگ ، هندوانه و پرتقال قرمز منابع خوب لیکوپن ( Lycopene ) هستند .
از مواد غذایی دیگری که حاوی لیکوپن ( Lycopene ) کمتری هستند می توان به خرمالو و زردآلو اشاره کرد .
معمولا هر 100 گرم گوجه فرنگی ، بسته به میزان رسیدگی آن ، حاوی حدود 3 تا 9 میلی گرم لیکوپن است . علی رغم برخی تصورات که پختن غذا باعث از بین رفتن برخی از مواد مغذی می شود، حرارت ، میزان درصد جذب لیکوپن ( Lycopene ) را در بدن افزایش می دهد . لیکوپن در گوجه فرنگی خام توسط پیوندهایی به دیگر بخش های ساختمانی گیاه متصل است که با طبخ این پیوندها گسسته می شود .
این مشکل در خصوص هندوانه وجود ندارد و جذب لیکوپن ( Lycopene ) موجود در آن در شکل خام آن نیز توسط سیستم گوارش بدن انجام می گیرد .
محصولات فرآوری شده گوجه فرنگی سطح لیکوپن ( Lycopene ) بالاتری نسبت به گوجه فرنگی خام دارند. این موضوع به این علت است که در حین فرآیند پخت دیواره سلولی گوجه فرنگی در هم می‌ریزد و لیکوپن ( Lycopene ) بیشتری در دسترس قرار می‌گیرد . به عنوان مثال ، یک گوجه فرنگی رسیده حدود ۳٫۷ میلی گرم لیکوپن دارد در حالی که یک فنجان رب گوجه فرنگی حاوی بیش از ۲۵ میلی‌گرم لیکوپن ( Lycopene ) است . بنابراین می‌توانیدغذاهای مختلف خوشمزه‌ای با استفاده رب گوجه فرنگی درست کنید .
برای خرید لیکوپن به فروشگاه ایران فلیور مراجعه کنید .
لیکوپن ( Lycopene ) یک عضو از کاروتنوئیدها از خانواده فیتوکمیکال ها و یک رنگدانه ی طبیعی است که بر خلاف دیگر کاروتنوئیدها، به ویتامین A تبدیل نمی شود . لیکوپن مسئول رنگ قرمز در بسیاری از میوه ها و مخصوصاً گوجه فرنگی است . یک رنگدانه کاروتنوئید موجود در گوجه فرنگی و دیگر میوه های قرمز مانند هندوانه ، پاپایا ، گریپ فروت صورتی است .
لیکوپن ( Lycopene ) ، شبیه به سایر کاروتنوئیدها رنگدانه های محلول در چربی طبیعی ( قرمز ، در مورد لیکوپن ) است . کاروتنوئیدها رنگدانه اصلی مسئول رنگ میوه ها و سبزیجات است ، این ها عبارتند از: بتاکاروتن ، لوتئین و لیکوپن است . این ماده به بتا کاروتن شباهت زیادی دارد .
ثابت شده است که لیکوپن ( Lycopene ) یکی از قوی ترین آنتی اکسیدان های طبیعی است . لیکوپن بیشتر در بافت ها و عروق اعضایی چون بیضه ها ، غدد آدرنال ، کبد ، پروستات ، پستان ها ، روده ی بزرگ و ریه ها ذخیره می شود .
محافظت از سلول های بدن در برابر اثرات مخرب رادیکال های آزاد ، پیشگیری از سرطان به خصوص سرطان پروستات ، کمک به حفظ سلامت سیستم مغز و اعصاب ، کمک به پیشگیری از سکته مغزی رژیم‌های غذایی که از لحاظ وجود لیکوپن غنی هستند بدلیل کلسترول بد اندک ، از بیمار های قلبی جلوگیری می‌کنند .
بعلاوه ، حاوی مواد ضد-پیری هستند که سبب کاهش بیماریهای مرتبط با افزایش سن می‌شوند . افرادی که در رژیم غذایی خود مقادیر کافی لیکوپن ( Lycopene ) دریافت می‌کنند ، کمتر از دیگران در معرض ابتلا به سرطان قرار دارند . در رژیم غذایی طولانی مدت "کم کارتینوئید" که یکی از انواع آن لیکوپن ( Lycopene ) است ، باعث آسیب های بافتی ناشی از فعالیت رادیکالهای آزاد و افزایش خطر ابتلا به انواع سرطانها و بیماریهای قلبی می شود.
ابتلا به بیماری کرون ، سلیاک ، فیبروز کیستیک ، جراحی برداشت قسمتی از معده ، بیماریهای کیسه صفرا و بیماریهای کبدی باعث کاهش جذب لیکوپن ( Lycopene ) شده و علایم کمبود را نشان می دهند . بر خلاف دیگر میوه‌ها و سبزی‌ها که ارزش تغذیه‌ای آنها از جمله ویتامین در حین فرآیند پخت کاهش می‌یابد ( به دلیل تخریب بعضی از ویتامین‌ها یا از دست رفتن مواد معدنی و تغییر ماهیت پروتئین‌ها ) فرآوری گوجه فرنگی غلظت لیکوپنی را که بدن می‌تواند به راحتی ازآن استفاده کند ، افزایش می‌دهد .
در خصوص جذب لیکوپن ( Lycopene ) گوجه‌فرنگی نوع آب‌پز شده و یا پخته آن به مراتب بهتر از نوع خام آن می‌باشد . در صورتی که این مشکل در خصوص هندوانه وجود ندارد و جذب لیکوپن موجود در آن در شکل خام آن نیز توسط سیستم گوارش بدن انجام می‌گیرد . البته آگاهی از موارد فوق بدین معنا نیست که ازاین پس نمی‌بایست گوجه‌فرنگی را به صورت خام خورد بلکه خوردن گوجه‌فرنگی خام هنوز جایگاه خاص خود را دارا می‌باشد .
علاوه بر خاصیت آنتی اکسیدانی لیکوپن ( Lycopene ) ، نشان داده شده است که این رنگدانه ، رشد تومورها را چه در محیط آزمایشگاه و چه در مدل های حیوانی متوقف می کند ؛ یکی از راه هایی که لیکوپن ( Lycopene ) ، رشد تومورها را محدود می کند به وسیله ی تحریک سلولی به افزایش ارتباط بین سلولی است ؛ چرا که تحقیقات نشان می دهد که ارتباط ضعیف بین سلولی یکی از دلایل ایجاد رشد غیرطبیعی سلول ها ، شرایطی که نهایتاً منجر به رشد تومورهای سرطانی می شود ، می باشد .
لیکوپن ( Lycopene ) همچنین یک نقش مهمی را در پیشگیری از بیماری های قلبی به وسیله ی مهار کردن آسیب رادیکال های آزاد به LDL کلسترول ایفا می کند . قبل از این که کلسترول بتواند در پلاک هایی که رگ ها را سخت و تنگ می کند ، رسوب کند باید به وسیله ی رادیکال های آزاد اکسیده بشود . با این توانایی آنتی اکسیدانی فوق العاده ، لیکوپن می تواند LDL کلسترول را از اکسیده شدن محافظت نماید .
تحقیقات اخیر نشان داده است که لیکوپن ( Lycopene ) می تواند غلظت اسپرم را در مردان نابارور بهبود ببخشد . در یک تحقیق از روی آمار نشان داده شده است که یک رژیم غنی شده با مکمل لیکوپن ، موجب افزایش غلظت اسپرم و حرکت آن و در نتیجه افزایش باروری در مردان می شود .
مواد غذایی حاوی لیکوپن ( Lycopene ) ، عوارض درازمدت دیابت را کاهش می دهد . در طرح " اثر مکمل یاری لیکوپن ( Lycopene ) بر روی استرس اکسیداتیو و ایمنی در مبتلایان به دیابت نوع 2 " که دکتر نیستانی ، متخصص تغذیه ، مجری آن بود و به مدت هشت هفته به طول انجامید ، مشاهده شد که با مصرف روزانه 10 میلی گرم لیکوپن ، وضعیت کلی آنتی اکسیدانی بیماران دیابتی بهبود می یابد .
از آن جا که بسیاری از عوارض درازمدت دیابت از جمله بیماری های قلبی عروقی و سکته های قلبی را به استرس اکسیداتیو مربوط می دانند ، با مصرف لیکوپن ( Lycopene ) ، این عوارض کاهش یافته و درعین حال ظاهرا دستگاه ایمنی بدن بیماران دیابتی تغییراتی در جهت کاهش احتمال بروز عوارض درازمدت به ویژه بیماری های قلبی نشان می دهد .
لیکوپن ( Lycopene ) همچنین با بازسازی سلول های جدید در پوست باعث می شود پوست کمتر آسیب ببیند . خواص آنتی اکسیدانی لیکوپن ( Lycopene ) از آفتاب سوختگی نیز جلوگیری می کند .
دریافت زیاد مواد غذایی حاوی لیکوپن ( Lycopene ) عوارض جانبی مُضری ندارد اما مصرف بیش از اندازه ی آن می تواند موجب ایجاد رنگ نارنجی در پوست صورت شود ؛ شرایط بی ضرری که "لیکوپنودرمیا" نامیده می شود .
دلیل اول :
لیکوپن ( Lycopene ) یک آنتی اکسیدان قوی است . یعنی می‌تواند رادیکالهای آزادی که به‌صورت مستمر از طریق غذایی که می‌خوریم و هوایی که تنفس می‌کنیم به بدنمان وارد می‌شوند را خنثی کند . آسیب سلولی ناشی از این مولکول‌های ناپایدار یکی از عوامل سرطان است .
دلیل دوم :
لیکوپن ( Lycopene ) در مکان‌های گسسته متعددی جذب و ذخیره می‌شود که دو مورد از آنها غده پروستات و بیضه‌ها هستند . این لیکوپن ( Lycopene ) را به یک آنتی اکسیدان مفید مخصوصاً برای مردان تبدیل می‌کند .
مطالعه‌ای که طی یک بازه زمانی ۲۳ ساله با حضور بیش از ۴۶ هزار مرد انجام شد ، ارتباط بین لیکوپن ( Lycopene ) و سرطان پروستات را با جزئیات بیشتری نشان داد .
مردانی که دست کم دو وعده رب گوجه فرنگی سرشار از لیکوپن در هفته مصرف می‌کردند ، در مقایسه با مردانی که کمتر از یک وعده رب گوجه فرنگی در ماه مصرف می‌کردند ، ۳۰ درصد احتمال کمتری داشت به سرطان پروستات مبتلا شوند .
تحقیقات همچنین نشان داده که لیکوپن ( Lycopene ) در برابر آثار مخرب خورشید محافظت می‌کند . در یک مطالعه ، شرکت‌کنندگان در پیش و پس از مصرف ۱۶ میلی گرم لیکوپن ( Lycopene ) از رب گوجه فرنگی در برابر پرتوهای فرابنفش قرار گرفتند . افرادی که رب گوجه فرنگی بیشتری مصرف کرده بودند ، واکنش‌های پوستی خفیف‌تری در مواجهه با پرتو فرابنفش داشتند .
ویروس پاپیلوم انسانی ( HPV ) که عامل اصلی سرطان رحم است تحقیقات نشان داده ، زنانی که سطح لیکوپن ( Lycopene ) آنها بالا است ، ۵ بار کمتر از دیگران به سرطان دهانه رحم مبتلا می‌شوند .
لیکوپن ( Lycopene ) اثر محافظتی در برابر ابتلا به سرطان معده ، روده بزرگ و ریه دارد . لیکوپن ( Lycopene ) رشد تومورها را متوقف می‌کند . لیکوپن ( Lycopene ) به وسیله تحریک سلولی که منجر به افزایش ارتباط بین سلولی می‌شود ، رشد تومورها را محدود می‌کند . تحقیقات نشان می‌دهد ارتباط ضعیف بین سلولی یکی از دلایل ایجاد رشد غیرطبیعی سلول‌ها است که در نهایت منجر به رشد تومورهای سرطانی می شود .
این آنتی اکسیدان مزیت دیگری از جمله جلوگیری از سکته مغزی ناشی از لخته شدن خون دارد . کاهش سطح التهاب بدن و در نتیجه کاهش کلسترول در نتیجه مصرف لیکوپن ( Lycopene ) ، باعث کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی می‌شود .
لیکوپن ( Lycopene ) احتمالا از بروز آب مروارید پیشگیری کرده یا بروز آن را به تاخیر می اندازد و خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا ، که از علل اصلی نابینایی در افراد مسن می باشد را کاهش می دهد .
گفته شده مصرف لیکوپن ( Lycopene ) ممکن است تاثیر خوبی در کاهش دردهای نوروپاتیک که از آسیب عصبی و بافتی نشات می گیرند داشته باشد .
به نظر می رسد خواص آنتی اکسیدانی لیکوپن ( Lycopene ) از تشنج و کاهش حافظه در بیماری های وابسته به سن از جمله آلزایمر جلوگیری می کند .
عملکرد آنتی اکسیدانی لیکوپن ( Lycopene ) احتمالا مرگ سلول های استخوانی را کندتر کرده ، ساختار آن ها را تقویت و به سلامت و استحکام آن ها کمک می کند .
لیکوپن Lycopeneیک ماده ی محلول در چربی است و به همین دلیل برای جذب در لوله ی گوارش به چربی نیاز دارد ؛ بدین ترتیب وضعیت لیکوپن شما ممکن است دچار مشکلاتی شود اگر:
داروهایی که از طریق باند شدن به اسیدهای صفراوی ، کلسترول را کاهش می دهند مانند کلستیرامین و کلستیپول موجب کاهش سطح خونی کاروتنوئیدها از جمله لیکوپن ( Lycopene ) می شوند .
علاوه بر این ، مارگارین های غنی شده با استرول های گیاهی سنتتیک مانند Benecol می توانند موجب کاهش جذب کاروتنوئیدها شوند .
اُلسترا یک جایگزین چربی است که به برخی غذاها افزوده می شود و ممکن است موجب کاهش جذب کاروتنوئیدها شود .
دریافت ناکافی لیکوپن ( Lycopene ) و دیگر کاروتنوئیدها ، در طی دوره های طولانی می تواند شرایطی را به وجود آورد که بیماری های مزمن متعددی مانند بیماری های قلبی و سرطان های گوناگون به وجود آیند .
یکی از مهم ترین مکانیسم این ارتباطات به خاطر رادیکال ای آزاد است .
تحقیقات نشان می دهد که رژیم هایی که از نظر کاروتنوئیدها فقیر هستند می توانند حساسیت و یا بهتر است بگویم استعداد بدن را در برابر آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد بالا ببرد .
در نتیجه در طولانی مدت ، رژیم "کم کاروتنوئید"، ممکن است آسیب های بافتی ناشی از فعالیت رادیکال های آزاد و افزایش خطر بیماری های مزمن مانند بیماری های قلبی و سرطان را بالا ببرد .
لیکوپن ( Lycopene ) از آنتی اکسیدان های قوی در خانواده کاروتنوئیدها محسوب می شود . همان طور که می دانید آنتی اکسیدان ها ترکیباتی هستند که از بدن در برابر آسیب های ناشی از ترکیباتی به نام رادیکال های آزاد محافظت می کنند .
هنگامی که سطح رادیکال های آزاد بدن از سطح آنتی اکسیدان ها بیشتر می شود می تواند به استرس اکسیداتیو در بدن منجر شده و خطر ابتلا به بیماری های مزمن از جمله سرطان ، دیابت ، بیماری های قلبی و آلزایمر را افزایش دهد .
به نظر می رسد خواص آنتی اکسیدانی لیکوپن ( Lycopene ) می تواند به تعادل سطح رادیکال های آزاد کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری های مزمن را کاهش دهد .
به علاوه لیکوپن ها احتمالا از بدن در برابر آسیب های ناشی از آفت کش ها ، علف کش ها ، انواع خاصی از قارچ ها و مونو سدیم گلوتامات محافظت می کنند .
تمام مواد غذایی طبیعی سرشار از رنگ صورتی تا قرمز به طور کلی حاوی مقداریلیکوپن ( Lycopene ) هستند . گوجه فرنگی یکی از بهترین منابع برای این ماده مغذی است و هر چه گوجه فرنگی رسیده‌تر باشد ، حاوی لیکوپن بیشتری نیز است .
هر ۱۰۰ گرم گوجه فرنگی ، بسته به میزان رسیدگی آن ، حاوی حدود ۳ تا ۹ میلی گرم لیکوپن ( Lycopene ) است . بر خلاف برخی تصورات که پختن غذا باعث از بین رفتن برخی از مواد مغذی می‌شود ، حرارت ، میزان درصد جذب لیکوپن ( Lycopene ) را در بدن افزایش می‌دهد .
لیکوپن ( Lycopene ) در گوجه فرنگی خام توسط پیوندهایی به دیگر بخش‌های ساختمانی گیاه متصل است که با طبخ این پیوندها گسسته می‌شود . بر اثر حرارت فرم شیمیایی این ماده طوری تغییر می‌کند که بدن بسیار راحت‌تر می‌تواند آن را جذب کند .
اگرچه لیکوپن ( Lycopene ) در بسیاری از غذاها یافت می شود اما می توان مکمل های آن را نیز از بازار تهیه کرد .
مکمل های لیکوپن ( Lycopene ) ممکن است با داروهای خاص از جمله رقیق کننده های خون و داروهای کاهنده فشار خون تداخل داشته باشند .
همچنین مصرف روزانه 2 میلی گرم مکمل لیکوپن ( Lycopene ) در دوران بارداری می تواند خطر زایمان زودرس یا وزن کم هنگام تولد را افزایش دهد .
جالب است بدانید اثرات مثبت این ماده مغذی با خوردن مواد غذایی طبیعی بیشتر از مکمل ها می باشد .
برای خرید لیکوپن به فروشگاه ایران فلیور مراجعه کنید .
لیکوپن ( Lycopene ) یک کارتنوئید هیدروکربنی و رنگ قرمز است که در گوجه فرنگی و سایر میوه ها و سبزیجات قرمز رنگ مانند هویج ، هندوانه ، گریپ فروت و پاپایا وجود دارد .
برای خرید لیکوپن به فروشگاه ایران فلیور مراجعه کنید .
لیکوپن ( Lycopene ) برای انسان ، یک ریزمغذی ضروری به حساب نمی آید ، اما در همه غذاهای حاوی گوجه فرنگی وجود دارد . برخلاف سایر سبزیجات و میوه ها که با پخت و پز ویتامین C آنها کاهش می یابد ، پخت و پز گوجه فرنگی می تواند غلظت و دسترس پذیری زیستی این ریزمغذی را افزایش می دهد . به عنوان مثال رب گوجه فرنگی ۴ برابر بیشتر از گوجه فرنگی تازه لیکوپن دارد و فرآیند پاستوریزه کردن بر روی محصولات حاوی گوجه فرنگی دسترس پذیری زیستی این ماده را افزایش می دهد .
نقش این ترکیب ( لیکوپن ) در سلامت انسان ها به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی این ریزمغذی است ، که با از بین بردن رادیکال آزاد حاصل از استرس اکسیداتیو از سلامت بدن محافظت می کند . بسیاری از تحقیقات رابطه بین رژیم غذایی غنی از این ماده و کاهش ابتلا به سرطان های سینه ، پروستات و ریه را نشان داده اند .
لیکوپن ( Lycopene ) یک ریزمغذی غیر سمی و ایمن است که معمولا در رژیم غذایی روزانه ما وجود دارد . مواردی از عدم تحمل یا واکنش آلرژیک نسبت به این ماده وجود دارد که ممکن است باعث اسهال ، حالت تهوع ، درد معده یا یبوست ، نفخ و از بین رفتن اشتها شود .
علاوه بر این با مصرف زیاد این ماده ( لیگوپن ) عارضه ای به نام لیکوپنمی بروز می کند که در آن رنگ پوست به نارنجی تغییر می کند ، تغییر رنگ پوست پس از قطع مصرف برطرف می شود .
این ماده ( لیکوپن ) ممکن است در هنگام مصرف داروهای ضد انعقادی خطر خونریزی را افزایش دهد . از آنجا که لیکوپن ممکن است باعث کاهش فشار خون شود ، ممکن است با داروهایی که فشار خون را تحت تأثیر قرار می دهند نیز تداخل داشته باشد بنابراین قبل ار مصرف مکمل های حاوی این ریزمغذی با پزشک مشورت کنید .
مصرف لیکوپن ( Lycopene ) معمولا بی خطر است ، به خصوص اگر از طریق مواد غذایی طبیعی دریافت شود . اما در موارد نادر دیده شده خوردن مقادیر زیاد غذاهای سرشار از لیکوپن باعث تغییر رنگ پوست شده که عارضه ای بی خطر است و برای درمان آن کافیست به مدت چند هفته رژیم غذایی بدون لیکوپن داشته باشید . مکمل های لیکوپن ممکن است برای خانم های باردار و کسانی که از داروهای خاص استفاده می کنند مناسب نباشد .
برای خرید لیکوپن به فروشگاه ایران فلیور مراجعه کنید .
.
